Οι μαστοί μεταβάλλονται από την εφηβεία μέχρι την εμμηνόπαυση. Έτσι, όπως όλες οι γυναίκες, μπορεί να βιώσετε μεταβολές στους μαστούς σας σε διάφορες περιόδους της ζωής σας. Συναντήσαμε την κυρία Ελένη Φαλιάκου, MD, Χειρουργό- Μαστολόγο και συζητήσαμε για τον καρκίνο του μαστού και την πρόληψή του.
Είναι κάθε αλλαγή στο στήθος ύποπτη για κακοήθεια;
Οι μαστοί μεταβάλλονται από την εφηβεία μέχρι την εμμηνόπαυση. Έτσι, όπως όλες οι γυναίκες, μπορεί να βιώσετε μεταβολές στους μαστούς σας σε διάφορες περιόδους της ζωής σας. Το ευχάριστο είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι μεταβολές αυτές είναι φυσιολογικές και δεν υποκρύπτουν κακοήθεια. Περίπου μία στις πέντε γυναίκες θα αναπτύξει καλοήθεις μεταβολές στη διάρκεια της ζωής της, που είναι δύο φορές πιο συχνές από την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού.
Τα συμπτώματα συνήθως μεταβάλλονται ανάλογα με τον κύκλο της γυναίκας, όπως ο πόνος στο στήθος, που συνήθως συνοδεύεται από μια αίσθηση «φουσκώματος» λίγο πριν την εμφάνιση της περιόδου (κυκλική μαστωδυνία) και αποτελεί το πιο συχνό σύμπτωμα για το οποίο μια γυναίκα επισκέπτεται το γιατρό της.
Υπάρχουν πολλές καλοήθεις «παθήσεις», «μεταβολές» των μαστών από την μαστωδυνία, μέχρι το έκκριμα από την θηλή ή την ύπαρξη πυκνών μαστών με περιοχές οζώδεις. Ενα ογκίδιο ή μια πυκνή περιοχή στον μαστό δεν είναι πάντα καρκίνος, είναι μάλιστα πιο πιθανό να είναι ένα καλόηθες ογκίδιο, όπως ενα ινοαδένωμα, ινολίπωμα, λίπωμα, κύστη. Έτσι στη δεκαετία των 20-30 είναι πιο πιθανόν ένα νέο ογκίδιο να είναι ινοαδένωμα, στις δεκαετίες 30 με 50 να είναι κύστη και ένα νέο ογκίδιο σε μια γυναίκα πάνω από πενήντα ετών είναι στατιστικά πιο πιθανό να είναι καρκίνος. Εάν εντοπίσετε όμως κάποια παρόμοια μεταβολή είναι πιο ασφαλές για σας να επικοινωνήσετε άμεσα με τον γιατρό σας, που θα σας υποβάλει στις απαραίτητες εξετάσεις για να αποκλεισθεί η κακοήθεια.
Πόσο συχνός είναι ο Καρκίνος του Μαστού;
Μία στις 12 γυναίκες στην Ευρώπη και μία στις 8 γυναίκες στις Η.Π.Α. θα αναπτύξουν καρκίνο του μαστού στη διάρκεια της ζωής τους. Ο κίνδυνος είναι πολύ μικρός για γυναίκες κάτω των 30 ετών και αυξάνεται με την ηλικία. Για τις δεκαετίες από 30-50 η συχνότητα είναι μια γυναίκα στις 1000 το χρόνο, στις δεκαετίες από 50-70, δύο γυναίκες στις 1000 το χρόνο. Το 1/3 των γυναικών που παρουσιάζουν καρκίνο μαστού είναι μεγαλύτερες από 70 ετών.
Πώς μπορούμε να προστατευτούμε από το να πάθουμε Καρκίνο Μαστού;
Δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι προκαλεί καρκίνο στο μαστό.
Μερικά από τα πράγματα που μπορούμε κάνουμε για να μειώσουμε τις πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, είναι:
1. Να μην πίνουμε πάνω από ένα αλκοολούχο ποτό την ημέρα.
2. Να μην είμαστε υπέρβαρες μετά την εμμηνόπαυση.
3. Να αποφεύγουμε την λήψη αντισυλληπτικών για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των πέντε χρόνων.
4. Να αποφεύγουμε την ορμονοθεραπεία για διάστημα μεγαλύτερο των πέντε χρόνων μετά την εμμηνόπαυση.
Τι πρέπει να κάνουμε ώστε να μην καθυστερήσει η διάγνωση ενός προβλήματος στο μαστό;
1. Αυτοεξέταση κάθε μήνα, την 7-10η ημέρα κύκλου, από την ηλικία των είκοσι και μετά και για όσο διάστημα έχετε περίοδο. Εάν είστε στην εμμηνόπαυση επιλέξτε μία σταθερή ημέρα το μήνα.
2. Να υποβάλλεσθε σε ψηλάφηση των μαστών από εξειδικευμένο γιατρό, κάθε τρία χρόνια, από την ηλικία των είκοσι μέχρι την ηλικία των σαράντα ετών και κάθε χρόνο μετά τα σαράντα.
3. Να κάνετε προληπτική μαστογραφία. Πρώτη μαστογραφία αναφοράς συνιστάται να γίνεται μεταξύ 35 και 40 ετών και μετά τα σαράντα το American Cancer Society συνιστά ετήσια μαστογραφία.
4. Να επισκεφτείτε άμεσα τον ειδικό, εάν διαπιστώσετε ενα από τα παρακάτω:
- ψηλαφητό ογκίδιο,
- αλλαγή στο σχήμα του μαστού,
- αλλαγή στη υφή του μαστού,
- αλλαγή στο δέρμα,
- αλλαγή στη θηλή,
- έκκριμα από την θηλή.
Πώς πρέπει να γίνεται η αυτοεξέταση;
Σταθείτε μπροστά σε έναν καθρέπτη, αρχικά με τα χέρια κάτω και στη συνέχεια ψηλά, πάνω από το κεφάλι. Κοιτάξτε για πιθανές αλλαγές στο σχήμα των μαστών, εξογκώματα,βαθουλώματα, ανωμαλίες στην πτύχωση του δέρματος ή στη θηλή.
Η ψηλάφηση μπορεί να γίνει όταν είστε σε όρθια θέση ή ξαπλωμένη.
Πολλές γυναίκες προτιμούν να ψηλαφούν τους μαστούς τους όταν πλένονται, γιατί η σαπουνάδα διευκολύνει στο να γλιστρούν ευκολότερα τα δάκτυλα πάνω στο δέρμα των μαστών.
Ξαπλώστε και εξετάστε κάθε μαστό με το αντίθετο χέρι, έχοντας τα δάκτυλα ενωμένα και πιέζοντας ελαφρά το μαστό μεταξύ των δακτύλων σας και του θωρακικού τοιχώματος. Κάνετε κυκλικές κινήσεις από την περιφέρεια προς τηνθηλή, προσέχοντας να εξετάσετε όλες τις περιοχές του μαστού. Στην ιδια θέση εξετάστε τις μασχάλες καθώς και την περιοχή πάνω από την κλείδα.
Ποιες εξετάσεις πρέπει να κάνουμε;
Πότε πρέπει να αρχίσουμε και πόσο συχνά να τις επαναλαμβάνουμε;
Η προληπτική μαστογραφία (δηλαδή η μαστογραφία σε μία γυναίκα που δεν έχει κανένα πρόβλημα) πρέπει να γίνεται για πρώτη φορά σε ηλικία 35-40 ετών. Αποτελεί την μαστογραφία αναφοράς για σύγκριση στο μέλλον και πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο μετά την ηλικία των 40.
Σήμερα η σύσταση είναι μια γυναίκα να συνεχίζει να κάνει ετήσιες μαστογραφίες εφόσον είναι σε καλή γενική κατάσταση και μπορεί να επισκεφτεί το κέντρο μαστού για να κάνει την μαστογραφία της. Εάν έχει βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό, θα πρέπει ο τακτικός έλεγχος, κλινικός και μαστογραφικός, να αρχίσει τουλάχιστον δέκα χρόνια νωρίτερα από την ηλικία της συγγενούς της που είχε καρκίνο μαστού. Οι γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό θα πρέπει να υποβάλλονται επίσης σε υπερηχογράφημα και μαγνητική τομογραφία μαστών.
Πόσο με εξασφαλίζει η μαστογραφία;
Χρειάζονται άλλες εξετάσεις; Η μαστογραφία είναι πολύτιμη και αποτελεί την πιο σημαντική εξέταση σήμερα για την εκτίμηση ενός προβλήματος στο μαστό καθώς και την κύρια εξέταση του προληπτικού ελέγχου. Η ποιότητα της μαστογραφίας έχει εξαιρετική σημασία στην ικανότητα διάγνωσης ενός προβλήματος στο μαστό.
Πρέπει να γίνεται τεχνικά σωστά και να ερμηνεύεται από ακτινοδιαγνωστή με εμπειρία. Πρέπει να γνωρίζουμε όμως ότι ένα ποσοστό 8-12% περίπου των καρκίνων του μαστού παρά τις άριστες συνθήκες τεχνικής και μηχανήματος δεν απεικονίζονται στη μαστογραφία.
Η κλινική εξέταση από εξειδικευμένο γιατρό σε συνδυασμό με την μαστογραφία και το υπερηχογράφημα μαστών, ιδιαίτερα σε νεώτερες γυναίκες με πυκνούς μαστούς, ανεβάζουν την ικανότητά μας να διαγνώσουμε σωστά στο 98-99%. Σε ορισμένες περιπτώσεις και κυρίως σε γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού η Μαγνητική Τομογραφία προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες.
Κινδυνεύω από την ακτινοβολία της μαστογραφίας;
Η ακτινοβολία από την μαστογραφία είναι πολύ χαμηλή, ενώ το όφελος που έχει μια γυναίκα από την πρώιμη διάγνωση ενός καρκίνου μαστού είναι ανυπολόγιστο.
Η κοσμική ακτινοβολία στην οποία εκτίθεται μία γυναίκα που κάνει ένα υπερατλαντικό ταξίδι είναι πολλαπλάσια αυτής που παίρνει από μια μαστογραφία. Εάν δύο εκατομμύρια γυναίκες (>50 ετών) υποβάλλονται σε μαστογραφία κάθε χρόνο για 10 χρόνια, θα προκύψει ένας ακόμα καρκίνος μαστού/χρόνο μετά τα 10 χρόνια.
Υπάρχει κληρονομικότητα στον καρκίνο του μαστού;
Ναί, ένα ποσοστό 7% των καρκίνων του μαστού και 10% των καρκίνων των ωοθηκών εχουν συνδεθεί με την ύπαρξη δύο γονιδίων (BRCA1 και BRCA2 ) υπεύθυνων για την ανάπτυξη καρκίνου μαστού και ωοθηκών. Στοιχεία από το κληρονομικό ιστορικό που θέτουν την υποψία ότι μια γυναίκα ειναι φορέας των γονιδίων είναι η ύπαρξη:
1. Δύο ή περισσοτέρων συγγενών πρώτου βαθμού με καρκίνο μαστού.
2. Ενός συγγενούς πρώτου βαθμού με διάγνωση της νόσου σε νεαρή ηλικία (κάτω των σαράντα).
3. Οικογενειακού ιστορικού καρκίνου μαστού και ωοθηκών.
4. Συγγενούς με αμφοτερόπλευρο καρκίνο μαστού.
5. Καρκίνου μαστού σε άρρενα συγγενή.
Πώς μπορώ να μάθω εάν έχω κληρονομικότητα για εμφάνιση καρκίνου μαστού;
Τα τελευταία χρόνια έχει βρεθεί ότι μετάλλαξη σε ορισμένα γονίδια όπως το BRCA1 και BRCA2 αυξάνει τον κίνδυνο μιας γυναίκας να αναπτύξει στη διάρκεια της ζωής της καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών. Οι καρκίνοι που έχουν αναπτυχθεί στις οικογένειες γυναικών υψηλού κινδύνου μπορεί να οφείλονται σε μεταλλάξεις αυτών των γονιδίων. Μια γυναίκα ή ένας άνδρας φορέας των γονιδίων αυτών έχουν πιθανότητα 50% να μεταδώσουν το γονίδιο αυτό στα παιδιά τους.
Οι γυναίκες που φέρουν μετάλλαξη σε αυτά τα γονίδια μπαίνουν σε ένα εντατικό πρόγραμμα παρακολούθησης, που περιλαμβάνει πέραν του μαστογραφικού ελέγχου και υπερηχογράφημα και μαγνητική τομογραφία μαστών.
Παράλληλα ενημερώνονται για άλλες μεθόδους προστασίας τους, όπως η προληπτική μαστεκτομή με αποκατάσταση και η προφυλακτική ωοθηκεκτομή.
Ποια είναι τα πλέον χαρακτηριστικά λάθη που κάνουν οι γυναίκες;
Το πιο συχνό λάθος που κάνουν οι γυναίκες είναι να αποφεύγουν να κάνουν μαστογραφία και να μην αντιμετωπίζουν μία αλλαγή που εντόπισαν στον μαστό τους, από φόβο μήπως ανακαλύψουν καρκίνο μαστού. Παρ’ ότι είναι ανθρώπινο και κατανοητό, ωστόσο παραμένει ένα μεγάλο λάθος, γιατί σήμερα η πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του μαστού, που επιτυγχάνεται με την αυτοεξέταση και την μαστογραφία, έχει συντελέσει στη σημαντική μείωση της θνητότητας των γυναικών με καρκίνο του μαστού, ώστε πλέον μια τέτοια διάγνωση να πάψει να αποτελεί καταδικαστική ποινή για μια γυναίκα, που μετά από αποτελεσματική θεραπεία επιστρέφει πάλι ενεργά στους ρόλους της μέσα στην κοινωνία.
Ελένη Φαλιάκου