Παράγοντες κινδύνου

Οι παράγοντες κινδύνου είναι οτιδήποτε θα μπορούσε να επηρεάσει τις πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου. Οι διάφοροι τύποι καρκίνου έχουν και διαφορετικούς παράγοντες κινδύνου. Η έκθεση σε έντονο ηλιακό φως, χωρίς αντιηλιακό και για μεγάλο χρονικό διάστημα, αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του δέρματος. Το κάπνισμα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρκίνο του πνεύμονα και όχι μόνο. Το στόμα, ο λάρυγγας, η ουροδόχος κύστης, τα νεφρά είναι μόνο κάποια από τα όργανα που κινδυνεύουν.

Ωστόσο, οι παράγοντες κινδύνου δεν οδηγούν υποχρεωτικά σε εκδήλωση της νόσου. Γυναίκες που έχουν έναν ή και περισσότερους κινδύνους ανάπτυξης καρκίνου μαστού τελικά δε νοσούν. Από την άλλη γυναίκες που δεν έχουν προφανείς λόγους, εκδηλώνουν τη νόσο. Ακόμη λοιπόν και εάν κάποιος έχει τους παράγοντες κινδύνου, είναι δύσκολο να πούμε εάν θα συντελέσουν στην εμφάνιση του καρκίνου.

Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου, όπως η ηλικία και το φύλο δεν μπορούν ν’ αλλάξουν. Άλλοι παράγοντες όμως, που συνδέονται με τον τρόπο ζωής και τη συμπεριφορά του ατόμου μπορούν να διαφοροποιηθούν. Τελικά κάποιοι παράγοντες φαίνεται να ευθύνονται περισσότερο από άλλους. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου μπορεί να διαφοροποιείται με το χρόνο εξαιτίας «φυσικών» παραγόντων, όπως η ηλικία.

Παράγοντες που δεν σχετίζονται με προσωπικές επιλογές

• Το φύλο: Στατιστικά μιλώντας, οι γυναίκες έχουν 100 φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού σε σχέση με τους άνδρες
• Η ηλικία: O κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου αυξάνεται όσο μεγαλώνουμε.  1 στους 8 διηθητικούς τύπους καρκίνου μαστού εντοπίζεται σε γυναίκες νεώτερες των 45 ετών και 2 από τους 3 διηθητικούς καρκίνους μαστού εντοπίζονται σε γυναίκες άνω των 55 ετών
• Κληρονομικότητα: Tο 5% με 10% των καρκίνων του μαστού θεωρούνται ότι οφείλονται στην κληρονομικότητα. Η πιο «γνωστή» αιτία κληρονομούμενου καρκίνου είναι οι μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA1 και BRCA2. Τα γονίδια αυτά αυξάνουν μέχρι και 80% τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Για τις μεταλλάξεις του BRCA2 τα ποσοστά κινδύνου ανάπτυξης της νόσου εμφανίζονται χαμηλότερα, περίπου στο 45%
• Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού: Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου μαστού εμφανίζεται αυξημένος σε γυναίκες με συγγενείς πρώτου και δεύτερου βαθμού που έχουν αναπτύξει καρκίνο μαστού. Ωστόσο πάνω από το 85% των γυναικών που νοσούν από καρκίνο του μαστού δεν έχουν κανένα «βεβαρημένο» οικογενειακό ιστορικό
• Φύλο και εθνότητα: Οι λευκές γυναίκες εμφανίζουν ελάχιστα περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο μαστού σε σχέση με τις Αφρο-αμερικανίδες, όμως οι τελευταίες είναι πιο πιθανό να πεθάνουν από τη νόσο. Ωστόσο, η νόσος αφορά περισσότερο τις Αφρο-αμερικανίδες κάτω των 45 ετών
• Πυκνότητα μαστών: Οι μαστοί συνίστανται από λιπώδη, ινώδη και αδενικό ιστό. Εάν μία γυναίκα διαγνωστεί στη μαστογραφία με «πυκνούς μαστούς» σημαίνει πως έχει περισσότερα ινώδη και αδενικά στοιχεία στο μαστό της και λιγότερο λίπος. Οι γυναίκες με πυκνούς μαστούς έχουν 1,2 με 2 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού σε σχέση με τις γυναίκες με λιγότερο πυκνούς μαστούς. Η ηλικία, η ηλικία της εμμηνόπαυσης, η ορμονική υποκατάσταση, η εγκυμοσύνη και τα γονίδια επηρεάζουν την πυκνότητα του μαστού
• Έμμηνος ρύση: Η πρόωρη έναρξη της εμμήνου ρύσης και η καθυστερημένη εμμηνόπαυση εμφανίζουν ελαφρώς αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού

Παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής

Η απόκτηση παιδιών: Γυναίκες που δεν έχουν τεκνοποιήσει ή έκαναν το πρώτο παιδί μετά τα 30, εμφανίζουν ελάχιστα υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού.

Αντισυλληπτικά χάπια: Οι γυναίκες που λαμβάνουν αντισυλληπτικά χάπια, εμφανίζουν ελαφρώς αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Ωστόσο, ο κίνδυνος φαίνεται να υποχωρεί με την διακοπή. 10 χρόνια μετά την διακοπή τα ποσοστά επανέρχονται σε αυτά που ισχύουν για τις γυναίκες που δεν έχουν λάβει ποτέ αντισυλληπτικά.

• Η αντισυλληπτική ορμόνη Depot-medroxyprogesterone acetate: Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν αύξηση των περιστατικών καρκίνου του μαστού σε γυναίκες που τους χορηγήθηκε η συγκεκριμένη ορμόνη

Ορμονική θεραπεία μετά την εμμηνόπαυση: Η ορμονοθεραπεία με οιστρογόνα, συχνά σε συνδυασμό με προγεστερόνη μετά την εμμηνόπαυση, αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού και την θνητότητα σε περίπτωση εμφάνισης του.

Θηλασμός: Ο θηλασμός μπορεί να μειώνει ελάχιστα τις πιθανότητες εκδήλωσης καρκίνου του μαστού. Πιθανή εξήγηση γι’ αυτό μπορεί να είναι η διακοπή της έμμηνου ρύσης για αρκετούς κύκλους.

Η κατανάλωση αλκοόλ: Η κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με την αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου. Ο κίνδυνος μάλιστα φαίνεται να μεγαλώνει όσο αυξάνεται και η κατανάλωση αλκοόλ.

Αυξημένο σωματικό βάρος μετά την εμμηνόπαυση: Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία, αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης καρκίνου του μαστού. Το υπερβολικό κοιλιακό λίπος μπορεί να επιδρά περισσότερο στην ανάπτυξη καρκίνου. Συγκριτικά πάντα με το λίπος στους γλουτούς και τους μηρούς. Οι ερευνητές θεωρούν πως τα λιπώδη κύτταρα σε διαφορετικές περιοχές του σώματος εμφανίζουν διαφορετική συμπεριφορά. Αυτό εξηγεί τη διαφοροποίηση του κινδύνου ανάλογα με την κατανομή του λίπους.

Φυσική δραστηριότητα: Πλήθος στοιχείων συνηγορούν πως η σωματική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Μέτριο περπάτημα 1,5 με 2,5 ώρες την εβδομάδα μειώνει τον κίνδυνο κατά 18%, ενώ 10 ώρες περπάτημα την εβδομάδα μειώνει ακόμη περισσότερο τον κίνδυνο.

Επιβαρυντικοί παράγοντες σε σχέση με παθήσεις και θεραπείες

• Συγκεκριμένες καλοήθεις παθήσεις – καταστάσεις στο μαστό: Γυναίκες που έχουν διαγνωστεί με ορισμένες καλοήθεις παθήσεις στο μαστό, μπορεί να έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο μαστό. Οι καλοήθεις αυτές παθήσεις διαχωρίζονται σε τρεις γενικές κατηγορίες
  • Τις μη υπερπλαστικές αλλοιώσεις, όπως η λιπώδης νέκρωση και οι φυλλοειδείς όγκοι. Αυτές φαίνεται ότι δεν επηρεάζουν καθόλου τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου και αν τον επηρεάζουν, τότε αυτό είναι σε ένα ελάχιστο βαθμό
  • Στις υπερπλαστικές αλλοιώσεις χωρίς ατυπία, που φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης σ’ ένα μικρό ποσοστό, μόλις 1 ½ με 2 φορές περισσότερο από τον κίνδυνο του γενικού πληθυσμού.  Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται τα πολλαπλά θηλώματα και η ακτινωτή ουλή και τέλος
  • Τις υπερπλαστικές βλάβες με ατυπία, όπως η άτυπη υπερπλασία των πόρων (ADH) και η άτυπη λοβιακή υπερπλασία (ALH) που αποτελούν παράγοντα κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου μαστού στις γυναίκες που τις έχουν
• Λοβιακό καρκίνωμα in situ: Γυναίκες με διαγνωσμένο λοβιακό καρκίνωμα in situ (LCIS ή λοβιακή νεοπλασία) εμφανίζουν πιθανότητα 30% – 40% να εμφανίσουν καρκίνο μαστού κατά την διάρκεια της ζωής τους
• Προσωπικό ιστορικό καρκίνου μαστού: Μια γυναίκα που έχει νοσήσει με καρκίνο του μαστού στο παρελθόν, κινδυνεύει 2 με 4 φορές περισσότερο να αναπτύξει μιας νέας μορφής καρκίνου στον άλλο μαστό ή σε άλλο μέρος στον ίδιο μαστό
• Προηγηθείσα ακτινοθεραπεία στο στήθος: Γυναίκες που ως παιδιά ή έφηβες υποβλήθηκαν σε ακτινοθεραπεία στην περιοχή του στήθους, εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού

Ασαφείς παράγοντες

Διατροφή και πρόσληψη βιταμινών: Πολλές μελέτες έχουν καταδείξει πιθανή συνάφεια μεταξύ της διατροφής και της εμφάνισης του καρκίνου. Έρευνες έχουν επίσης αποδείξει ότι υψηλά επίπεδα συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών στις βιταμίνες, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου. Το μόνο σίγουρο είναι το λίπος και η αύξηση του σωματικού βάρους αποτελούν επιβαρυντικό παράγοντα.

Μόλυνση του περιβάλλοντος: Χημικές ενώσεις στο περιβάλλον που μιμούνται τις ιδιότητες των οιστρογόνων έχουν ενοχοποιηθεί για την εκδήλωση καρκίνου του μαστού. Για παράδειγμα ουσίες που βρίσκονται στα πλαστικά, σε καλλυντικά και προϊόντα περιποίησης σώματος. Ωστόσο, χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για τους πιθανούς κινδύνους αυτών.

Κάπνισμα: Τo κάπνισμα, είτε ενεργητικό είτε παθητικό συνδέεται με την εκδήλωση πολλών μορφών καρκίνου και παθήσεων του καρδιαγγειακού.

Η βραδινή εργασία: Ορισμένες έρευνες έχουν καταλήξει ότι οι γυναίκες που εργάζονται βράδυ, εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού.